Ορόκλινη-Βορόκληνη: Το αυθεντικό όνομα της κοινότητας προέρχεται από τη λατινική
λέξη Voragini που σημαίνει καταβόθρες. Αυτό πιστεύει ο Κοινοτικός Σύμβουλος
Μάριος Φιλίππου μετά από τη δική του μελέτη. To SkalaTimes συναντήθηκε και μίλησε με τον κ. Μάριο Φιλίππου ο οποίος μας εξήγησε αναλυτικά τι έδειξε η δική του έρευνα. Επιπλέον ο κ. Φιλίππου τονίζει: “Πιστεύω ότι η μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι μία πρώτης τάξεως ευκαιρία να διορθωθεί η οποιαδήποτε στρέβλωση γύρω από το όνομα, αφού θα καταργηθούν όλα τα έντυπα, σφραγίδες, πινακίδες κλπ., που αναφέρονται σε Κοινοτικό Συμβούλιο Βορόκληνης, αφού ως γνωστό θα ενσωματωθεί η κοινότητα διοικητικά, στον Δήμο Λάρνακας. Άρα, θεωρώ ότι τώρα είναι η ώρα να διορθωθεί, εάν βέβαια επιθυμεί η πλειοψηφία του συνόλου των κατοίκων και επιβεβαιωθεί ότι η δική μου έρευνα είναι η σωστή. Να επιλέξουν δηλαδή ανάμεσα στο Ορόκλινη ή το Βορότσινι, αφού για το Βορόκληνη δεν υπάρχει ξεκάθαρη
εκδοχή”.
Της Γιώτας Δημητρίου
Κύριε Φιλίππου πως προέκυψε αυτή η έρευνα; Tι ήταν αυτό που σας κινητοποίησε να την αρχίσετε;
Αποφάσισα να ξεκινήσω την έρευνα μου, όντας έντονα προβληματισμένος, για την πραγματική έννοια πίσω από το επίσημο όνομα της κοινότητας μου (Βορόκληνη), του οποίου για να είμαι ειλικρινής, ποτέ προσωπικά δεν είχα αποδεχτεί τις εκδοχές που είχα διαβάσει μέχρι σήμερα, εκτός βέβαια από την ερμηνεία του ονόματος Ορόκλινη, που υπήρχε λογική εξήγηση και μπορώ να σας το εξηγήσω στη συνέχεια. Αμφισβητούσα όμως την εγκυρότητα του ονόματος Βορόκληνη, για το οποίο δεν υπάρχει ξεκάθαρη εκδοχή που να μας φανερώνει την ακριβή σημασία του ονόματος και θεωρώ τόσο εγώ, όσο και αρκετοί άλλοι συμπολίτες μας, ότι λανθασμένα το όνομα Βορόκληνη, αντικατέστησε το Ορόκλινη ως επίσημο όνομα της κοινότητας αν και σε κάποιους χάρτες εμφανιζόταν και ως Βορόκλινη.
Η αλλαγή που προέκυψε στο επίσημο όνομα της κοινότητας και η χρήση δύο ονομάτων, επέφερε κάποια σύγχυση κυρίως σε ξένους επισκέπτες που δεν ήταν σίγουροι αν το Oroklini και το Voroklini αφορούσαν την ίδια περιοχή ή ήταν κάτι διαφορετικό . Επίσης, σε πολλές περιπτώσεις, όπως σε επιστολές επίσημες ή μη, στο σημείο της διεύθυνσης παραλήπτη τοποθετούνταν και τα δύο ονόματα, το ένα σε παρένθεση ως επεξήγηση, όπως π.χ. Ορόκλινη (Βορόκληνη) ή το αντίθετο. Ίσως να είναι στη μοναδική κοινότητα που συμβαίνει κάτι τέτοιο και αυτό ομολογώ ότι προσωπικά, κάπως με ενοχλούσε. Ως εκ τούτου, είχα θέσει ως προσωπικό στοίχημα μέχρι τη λήξη της θητείας μου, να αποκαταστήσω αυτή τη σύγχυση.
Πιστεύω ότι η μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι μία πρώτης τάξεως ευκαιρία να διορθωθεί η οποιαδήποτε στρέβλωση γύρω από το όνομα , αφού θα καταργηθούν όλα τα έντυπα, σφραγίδες, πινακίδες κλπ., που αναφέρονται σε Κοινοτικό Συμβούλιο Βορόκληνης, αφού ως γνωστό θα ενσωματωθεί η κοινότητα διοικητικά, στον Δήμο Λάρνακας. Άρα, θεωρώ ότι τώρα είναι η ώρα να διορθωθεί, εάν βέβαια επιθυμεί η πλειοψηφία του συνόλου των κατοίκων και επιβεβαιωθεί ότι η δική μου έρευνα είναι η σωστή. Να επιλέξουν δηλαδή ανάμεσα στο Ορόκλινη ή το Βορότσινι, αφού για το Βορόκληνη δεν υπάρχει ξεκάθαρη εκδοχή.
Ένα άλλο όνομα που παρουσιάστηκε σε χάρτη κατά την Τουρκοκρατία, ήτανε το Verochino, το οποίο είναι λιγότερο γνωστό και θεωρώ ότι σχετίζεται και αυτό με τη λέξη Voragini, αφού δεν διαφέρει και πολύ στην προφορά.
Ψάχνοντας λοιπόν στοιχεία, όσο πιο παλαιά γινότανε, όλο αυτό το διάστημα, που να μπορούσαν να με βοηθήσουν στην ανακάλυψη του πραγματικού αυθεντικού ονόματος, κατέληξα σε ένα πολύ παλαιό χάρτη του Άμπραχαμ Ορτέλιους ο οποίος ήταν σχεδιασμένος το 1573 και που στον οποίο αναγραφόταν με λατινικούς χαρακτήρες το όνομα Vorochini (ελληνικά: Βορότσινι) και όχι Βορόκληνη, όπως αναγραφόταν σε κάποιους σχετικά πρόσφατους χάρτες. Εδώ να αναφέρω ότι σε πολλούς άλλους σχετικά παλιούς χάρτες δεν εμφανιζότανε καθόλου όνομα στη περιοχή της Ορόκλινης.
Διαβάζοντας λοιπόν το όνομα Vorochini στον χάρτη του Άμπραχαμ Ορτέλιους, χρονολογίας 1573 και στο ερώτημα, τι να κρύβεται άραγε πίσω από το όνομα Vorochini, ξεκίνησα την δική μου έρευνα.
Αξίζει να αναφέρω ότι το τοπωνύμιο Vorochini ήταν σημειωμένο στο χάρτη, σε διαφορετική τοποθεσία, στην βορειοανατολική πλευρά του χωριού Πύλα (μεταξύ Πύλας και Περγάμου), αντί στην νοτιοδυτική, όπως την γνωρίζουμε σήμερα, πιθανόν από κάποιο λάθος του σχεδιαστή. Αν και κατά τη μελέτη μου, βρήκα ότι και στην περιοχή Περγάμου υπήρχαν καταβόθρες, που από αυτές προέρχεται και το “επίμαχο” όνομα Voragini.
Η ημερομηνία δημιουργίας του χάρτη, αλλά και ο τρόπος που ήτανε γραμμένο το όνομα Vorochini, με παρακίνησε να ξεκινήσω την έρευνα μου ψάχνοντας κυρίως λατινικό όνομα, αφού ως γνωστό, κατά τον μεσαίωνα στην περιοχή υπήρχε έντονο το Μεσαιωνικό στοιχείο, με το πιο κοντινό, στην γειτονική Πύλα, όπου υπάρχει και Μεσαιωνικός Πύργος, εντός της κοινότητας.
Πως καταλήξατε στo όνομα Voragini και ποια είναι η έννοια που τo συνδέει με το τοπωνύμιο της περιοχής;
Συνεχίζοντας λοιπόν τη μελέτη, έψαξα και άλλα τοπωνύμια στην περιοχή της Ορόκλινης για να τα συνδέσω, όπως είναι η περιοχή Κούρκα, η οποία δεν απέχει από τον παλαιό οικισμό του Αγίου Θωμά, που σήμερα είναι κτισμένο το ομώνυμο ξωκλήσι, το οποίο βρίσκεται βορειοανατολικά της σημερινής κοινότητας. Ξεκίνησα να μελετώ κάποιες λέξεις που θεωρούσα κλειδιά όπως: Voro και παράγωγες λέξεις, αλλά και την ιταλική λέξη “Gurges”, και την γαλλική “Gorga” για να καταλάβω αν υπήρχε κάποια σύνδεση. Οι λέξεις αυτές, έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό τα φυσικά γεωλογικά φαινόμενα που προκαλούν τα νερά της βροχής, όπως καταβόθρες, βάραθρο, τα φαράγγια, σχίσματα στο έδαφος, ρουφήχτρες κ.α.
Έτσι, μέσα από την μελέτη, κατέληξα ότι το όνομα VORΑGINI (ενικό: voragine) που στα ελληνικά σημαίνει καταβόθρες ήταν το αυθεντικό τοπωνύμιο. H λέξη Voragini προφέρεται σχεδόν το ίδιο, με τη λέξη Vorochini (Βορότσινι) που αναγράφεται στον παλαιότερο χάρτη που είχα δει, απλά γράφεται με κάποια διαφορετικά γράμματα (αντί “ch” με “g”). Tην προφορά των δύο λέξεων την είχα επιβεβαιώσει και σε ακουστική μετάφραση στο διαδίκτυο.
Επίσης, να αναφέρω ότι πρόσφατα, μετά από τη λέξη Voragini (καταβόθρες), είχα ερευνήσει και μία άλλη εκδοχή του Vorochini, αλλά θεώρησα απομακρυσμένο το σενάριο να ήταν η πραγματική εκδοχή. Συγκεκριμένα είχα “σπάσει” τη λέξη Vorochini που ήτανε γραμμένη στο χάρτη σε Voro και Chini. To λατινικό Voro που σημαίνει καταβροχθίζω και τη ινδική ονομασία της λευκής κρυστάλλινης ζάχαρης. Σκέφτηκα ότι πιθανόν να αναφερόταν η λέξη Vorochini σε κάποιο μηχάνημα της εποχής που συμπίεζε ή “αναμασούσε” το ζαχαροκάλαμο για την παραγωγή ζάχαρης, όπως ο ζαχαρόμυλος. Το σενάριο αυτό όπως είχα αναφέρει, το θεωρώ απομακρυσμένο, αφού πέραν από περιοχές της Πάφου και της Λεμεσού, δεν βρήκα κάποια αναφορά που να αναφέρεται στην επαρχία Λάρνακας, ενώ αντίθετα το Voragini (καταβόθρες) είναι πολύ πιο ξεκάθαρο.
΄Έτσι, για χάρη της ιστορίας, να αναφέρω ότι η Ινδία κατά τον μεσαίωνα εξήγαγε ζάχαρη και έμποροι την διέδωσαν στη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο. Υπάρχουν σημαντικές αναφορές ότι η Κύπρος υπήρξε βασικός εξαγωγέας ζάχαρης, μαζί με την Σικελία, στην Ευρώπη.
Πείτε μας λίγα λόγια για την σημασία της λέξης Voragini, όπως τα έχετε κατανοήσει μέσα από τη μελέτη σας.
Σίγουρα δεν είμαι Γεωλόγος για να σας αναλύσω εις βάθος αυτό το φαινόμενο, αλλά θα σας μεταφέρω κάποιες πληροφορίες που συνέλεξα.
Voragini, σημαίνει καταβόθρα στα ελληνικά. Στα αγγλικά ονομάζεται sinkhole ή doline. Καταβόθρες, είναι οι φυσικοί σχηματισμοί σε μορφή αγωγού (λάκκοι), οι οποίοι καταλήγουν σε άνοιγμα στο έδαφος, ή στον βυθό ενός υδάτινου σώματος, μέσα από τον οποίο διέρχεται νερό. Μια καταβόθρα μπορεί να είναι μικρή σε μέγεθος, είτε να είναι μέρος ενός μεγάλου σχηματισμού εκατοντάδων μέτρων. Οι καταβόθρες σχηματίζονται από τη διάβρωση που δημιουργεί η ροή υπόγειων υδάτων, συνήθως σε ασβεστολιθικά πετρώματα.
Οι καταβόθρες εμφανίζονται σε ασβεστολιθικά εδάφη, με έντονη διάβρωση από το νερό, το οποίο έπειτα από πολλά χρόνια διαπερνώντας τα πετρώματα, δημιουργεί κοιλότητες, μικρές ή μεγάλες σχισμές και σπηλιές. Εδώ να επισημάνω ότι σε κάποια σημεία στο βουνό της Ορόκλινης, υπάρχουν σπηλιές και τρύπες στο έδαφος.
Αξίζει επίσης, να αναφέρω ότι σύμφωνα με ένα έντυπο του τμήματος Γεωλογικής Επισκόπησης του Υπουργείου Γεωργίας που είχα διαβάσει, παραδείγματα από καταβόθρες και από υπόγεια έγκοιλα γενικότερα, έχουν εντοπισθεί στις περιοχές Νήσου – Πέρα Χωριού, Τόχνης, Αραδίππου, Μαρωνίου, Καλαβασού, Περγάμου και Μουτταγιάκας, αλλά και σε άλλες περιοχές.
Πιστεύω ότι, η μεγάλη σχισμή του βουνού, που μέσα κτίστηκε ο πρώτος οικισμός είναι αποτέλεσμα του φαινομένου των καταβοθρών.
Η παρουσία επίσης, του λαγουμιού το οποίο ρέει στην κοινότητα εδώ και αιώνες, πιστεύω ότι είναι αποτέλεσμα του πιο πάνω γεωλογικού φαινομένου, μέσα από το οποίο εισρέει νερό σε υπόγεια ρεύματα, τα οποία ρέουν εξωτερικά από το λαγούμι, μέσα από τη ρίζα του βουνού. Το λαγούμι ήταν για τους κατοίκους των παλαιών χρόνων, ίσως η πιο σημαντική αιτία για την εγκατάσταση τους στην περιοχή, αφού μέσω του νερού που έρεε από αυτό θα μπορούσαν να ζήσουν τόσο αυτοί, όσο και τα κοπάδια τους.
Eπιπλέον, είχα μελετήσει ότι και λίμνες μπορούσαν να ήταν αποτέλεσμα αυτού του φαινομένου και ως γνωστό στην Ορόκλινη, πέραν από λαγούμι και ποτάμια, υπάρχει και λίμνη.
Όλα αυτά όμως, θα πρέπει να μας τα επιβεβαιώσει επιστημονικά και κάποιος ειδικός Γεωλόγος, αλλά και το αρμόδιο τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης του Υπουργείου Γεωργίας.
Είχατε αναφέρει προηγουμένως πως θεωρείτε ότι και το όνομα Ορόκλινη είναι σωστό. Εξηγήστε μας το.
Ορόκλινη είναι το όνομα με το οποίο είναι ευρέως γνωστή η ομώνυμη κοινότητα και ήταν το επίσημο όνομα μέχρι την απόφαση για επισημοποίηση του άλλου ονόματος που αφορούσε την κοινότητα, το Βορόκληνη. Αν δεν κάνω λάθος, η μετατροπή είχε γίνει τότε που συζητούσαν για αλλαγή και άλλων τοπωνυμίων όπως Λατσιά-Λακκιά, Αγλαντζιά-Αγλαγγιά κλπ., τα οποία βέβαια δεν είχαν αλλάξει και παρέμειναν ως είχαν. Το όνομα Βορόκληνη, για το οποίο, όπως είχα πει, δεν υπάρχει ξεκάθαρη εκδοχή για την προέλευση του, διαφαίνεται κατά την άποψη μου, ότι είναι ένα μείγμα των ονομάτων Ορόκλινη και Βορότσινι (Vorochini). Το όνομα Vorochini είναι το παλαιότερο όνομα που εμφανίζεται γραμμένο σε χάρτη και αφορά την κοινότητα. Συγκεκριμένα, όπως σας είχα ξανά αναφέρει, εμφανίζεται στον χάρτη του Άμπραχαμ Ορτέλιους το 1573.
Αργότερα, τον τελευταίο τουλάχιστον αιώνα, το όνομα που ήταν διαδεδομένο παντού μέχρι και σήμερα, είναι το Ορόκλινη. Το όνομα Βορόκληνη, αν και επίσημο σήμερα, χρησιμοποιείτο, αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό.
Το όνομα Ορόκλινη συνδυάζεται επίσης, με την γεωμορφία της περιοχής που εγκαταστάθηκαν οι πρώτοι κάτοικοι, αφού αν προσέξει κανείς παλιές φωτογραφίες της Ορόκλινης, θα διαπιστώσει ότι τα πρώτα σπίτια ήταν κτισμένα μέσα σε μία μεγάλη σχισμή, σαν «αγκαλιά» του βουνού και όπως σωστά το διατυπώνει και ο Νεοκλής Κυριαζής στην ανάφορά του ότι η Ορόκλινη ονομάζεται έτσι, γιατί κλίνει προς το όρος. Ο Ν. Γ. Κυριαζής αναφέρει συγκεκριμένα “Το χωρίον επωνομάσθη ούτως διότι εγείρεται εις όρους επικλινή πλευράν” (Ν. Γ. Κυριαζή. Τα χωριά της Κύπρου, 1952. σ. 65).
Αξίζει να αναφερθεί, ως άλλη μία ένδειξη, ότι στην καμπάνα του Προφήτη Ηλία στο βουνό είναι χαραγμένο το εξής: «Δωρεά Αραδιππιωτών, Προφήτης Ηλίας Ορόκλινης 1926», που μαρτυρεί ότι το όνομα Ορόκλινη ήταν διαδομένο πολλά χρόνια πριν.
Πως κατά την άποψη σας πρέπει να δίνονται τα τοπωνύμια;
Σίγουρα τα τοπωνύμια πρέπει να έχουν εννοιολογική σημασία και μια ιστορία πίσω τους, για να μπορεί να επεξηγείται η προέλευση τους. Αυτό βέβαια συμβαίνει στις πλείστες των περιπτώσεων, σήμερα. Αυτό που θα πρόσθετα εγώ, είναι να είναι και εύηχα. Να ακούγονται δηλαδή ωραία, αλλά και να παραπέμπουν και σε κάτι καλό. Όπως οι γονείς προσπαθούν να επιλέγουν το καλύτερο όνομα για το παιδί τους και να είναι εύηχο ή ο επιχειρηματίας που θα επιλέξει ένα ωραίο και ελκυστικό όνομα για την επιχείρηση του, έτσι πρέπει να γίνεται και με τα τοπωνύμια. Όταν βέβαια μιλάμε για το όνομα μιας κοινότητας, σίγουρα δεν μπορεί ένα η δύο άτομα να πάρουν μία τέτοια σημαντική απόφαση. Τέτοιες αποφάσεις πρέπει να παίρνονται συλλογικά.
Εσείς πιο όνομα θα προτιμούσατε;
Για να είμαι ειλικρινής, νοιώθω πολύ σίγουρος ότι το αυθεντικό όνομα προέρχεται από τη λέξη Voragini (Βοράτζινι) για τους λόγους που σας είχα αναφέρει προηγουμένως. Σίγουρα όμως θα προτιμούσα τη δεύτερη εκδοχή που είναι το Ορόκλινη αφού έχει εννοιολογική σημασία και είναι πιο εύηχο. Το βέβαιο είναι ότι δεν προτιμώ το Βορόκληνη, πρώτιστα γιατί δεν έχει ξεκάθαρη εννοιολογική σημασία και θεωρώ είναι ένα μείγμα από το Vorοchini (Boρότσινι) και το Ορόκλινη. Επειδή είχα ακούσει και διαβάσει κάτι, που βέβαια κανείς δεν τον υιοθετεί, ότι πιθανόν το όνομα Βορόκληνη να προερχόταν από το Βρωμερή Κρήνη, δεν θα μπορούσα να αποδεχτώ ποτέ, ότι κάποιοι πρόγονοι μου είχαν επιλέξει να ονοματίσουν την κοινότητα με ένα όνομα που παρέπεμπε σε κάτι βρομερό. Δεν πιστεύω να έστεκε μία τέτοια εκδοχή, γιατί το νερό που έρεε μέσα από το λαγούμι για αιώνες μέχρι και σήμερα, ήταν καθαρό και χρησιμοποιείτο από την κοινότητα, κυρίως για τα ζώα και τα χωράφια.
Για την έρευνα σας που αφορά στο “Voragini”, κάνατε κάποια επίσημη αναφορά;
Όχι δεν μίλησα με κάποιο επίσημα, ακόμα. Απλά είχα κάνει κάποιες προφορικές αναφορές. Προτίθεμαι πολύ σύντομα να ενημερώσω το Κοινοτικό Συμβούλιο και να εισηγηθώ να ζητήσουμε κάποια ενημέρωση από το τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης που να σχετίζεται με τις καταβόθρες στην περιοχή και κατά πόσο αυτά τα γεωλογικά φαινόμενα συνδέονται με την μορφολογία της περιοχής, καθώς επίσης και αν θα επηρεάσουν στο μέλλον. Επίσης, θα εισηγηθώ να ανατεθεί και μελέτη του συγκεκριμένου ονόματος και σε κάποιο πανεπιστημιακό ίδρυμα για να κάνει τις έρευνες του και να δοθεί μια επιστημονική εξήγηση, που να επισφραγίζει την ορθότητα των ευρημάτων μου.
Τι σημαίνει αυτή η έρευνα για σας κύριε Φιλίππου;
Ήταν ένα στοίχημα που είχα βάλει με τον εαυτό μου κατά τη θητεία μου ως Κοινοτικός Σύμβουλος Ορόκλινης, ότι πριν το τέλος της θητείας μου θα προσπαθήσω να αποκαταστήσω αυτή τη σύγχυση γύρω από το όνομα της Κοινότητας μας. Αυτή η έρευνα είναι ένα κομμάτι της αγάπης που έχω για τη Κοινότητα μου, ίσως και ένα χρέος προς την κοινότητα μου που υπεραγαπώ.
Βέβαια, η αγάπη μου για την Κοινότητα μου με οδηγεί να οραματίζομαι την Μεγάλη Λάρνακα. Αυτό μου θυμίζει μια σκηνή, πριν 2 περίπου χρόνια όταν βρισκόμουν στο βουνό της Ορόκλινης και φωτογράφιζα την πανοραμική θέα και είχα σκεφτεί ότι η αγάπη μας για την Κοινότητα μας είναι αυτό που μας ωθεί να οραματιζόμαστε τη Μεγάλη Λάρνακα, κάτι βεβαίως που θα δούμε τώρα, με την Μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Θα ήθελα να σας παρουσιάσω και κάποιες σχετικές φωτογραφίες που βρήκα κυρίως από το διαδύκτιο, μέσα από τη μελέτη μου για το θέμα των καταβόθρων και του ονόματος της Ορόκλινης:
