“Έχω την αίσθηση ότι σε γενικές γραμμές στη Κύπρο είμαστε σε ένα πολύ καλό και σωστό επίπεδο δημοσκόπων. Πρέπει να υπενθυμίσω ότι δύο από τις μεγαλύτερες εταιρείες έρευνας αγοράς, το ΚΕΜΑ του Γιώργου Βασιλείου και η AMER του Γιάννη Παπαδόπουλου ήταν οι εταιρείες που δίδαξαν δημοσκόπηση και έρευνα αγοράς σε όλη την νοτιοανατολική Ευρώπη, στην Ελλάδα, ως επίσης και στη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική. Ήταν οι εταιρείες που δημιούργησαν κουλτούρα έρευνας αγοράς σε αυτές τις χώρες. Επίσης, Κύπριοι καλοί επιστήμονες – δημοσκόποι, υπάρχουν πάρα πολλοί. Τέλος, κάποιες από τις μεγαλύτερες εταιρείες έρευνας αγοράς του κόσμου σήμερα διοικούνται από Κύπριους”
-Λύσανδρος Χατζηλάμπρου CEO Conread research bureau ltd, Εκπρόσωπος ESOMAR στη Κύπρο.
Της Γιώτας Δημητρίου
Ο Λύσανδρος Χαζηλάμπρου με καταγωγή από την Αμμόχωστο, μεγάλωσε στη Λάρνακα γι αυτό και θεωρεί δεύτερη του πόλη, μετά την Αμμόχωστο, τη Λάρνακα, την πόλη στην οποία μεγάλωσε από μωρό. Ο Λύσανδρος έχει εργαστεί στη Synovate, μια εταιρεία έρευνας αγοράς με περισσότερα από 100 γραφεία σε 62 χώρες, η οποία ξαγοράστηκε από την Ipsos το 2011 και θεωρήθηκε ως η τρίτη μεγαλύτερη στον κόσμο.
Από το 2007 ο κ. Χατζηλάμπρου είναι ο ιδιοκτήτης της εταιρείας Conread research με βάση τη Λευκωσία. Επιπλέον είναι ο Εκπρόσωπος του ESOMAR στη Κύπρο, του θεμελιώδη Οργανισμού που αναδεικνύει και εξελίσσει τον θεσμό της έρευνας αγοράς ανά το παγκόσμιο.
Η εταιρεία του κ. Χατζηλάμπρου, Conread research, είναι Boutique Consulting Market Research εταιρεία, με παρουσία 17 χρόνια, και εξειδικεύετε τόσο σε διενέργεια προγραμμάτων έρευνας αγοράς σε παγκόσμιο επίπεδο (αφού το 2023 μόνο διενήργησε προγράμματα έρευνας σε 67 χώρες) όσο και σε συγκεκριμένους τομείς όπως Banking, Courier / Shipping, Retail, Hospitality, Airline/Aviation, Airports, Food & Beverage & Health. Ταυτόχρονα, ένα τμήμα της εταιρείας έχει δραστηριοποιηθεί στο Digital Innovation με Έρευνα Αγοράς, με αποτέλεσμα να έχει δημιουργήσει καινοτόμα προγράμματα έρευνας για πελάτες της. Ανάμεσα στο πελατολόγιο της εταιρείας βρίσκονται διάσημα παγκοσμίως ονόματα, όπως οι DHLExpress, DHL Freight, Netflix, ARI (Duty Free) Al Futtaim Group (το μεγαλύτερο ιδιωτικό Group of Companies στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα), ΕΚΟ, Hermes Airports, Bank of Cyprus, Cablenet, ΟΚΥΠΥ και πολλές άλλες. Eξειδίκευση επίσης είναι το Brand Strategy, Customer Experience (CX), Product Development, Pricing Strategies, κτλ.
Όσον αφορά τις προεκλογικές δημοσκοπήσεις η Conread research εξειδικεύεται και σε αυτές, με μεγάλη επιτυχία, αφού σε κάθε εκλογική αναμέτρηση διενεργεί δημοσκοπήσεις για κόμματα και υποψηφίους.
Στην πιο κάτω συνέντευξη ο κ. Χατζηλάμπρου μας μιλά για το επίκαιρο θέμα των δημοσκοπήσεων και μοιράζεται μαζί μας χρήσιμες πληροφορίες γύρω από το θέμα αυτό.
Της Γιώτας Δημητρίου
Όταν μια δημοσκόπηση εκλογών δημοσιεύεται σε ΜΜΕ οφείλει ή όχι να δίνει στοιχεία ποιος την διενήργησε, που, πότε, ποσοστά; Ή μπορούμε αόριστα να γράφουμε ότι «Σύμφωνα με δημοσκόπηση που έχει πραγματοποιήσει πολιτικό κόμμα φαίνεται ότι αυτοί οι δυο είναι το φαβορί»;
Αν η δημοσίευση αφορά τα αποτελέσματα δημοσκόπησης μέσα από την οποία διεξάγονται συμπεράσματα, που ενδεχομένως επηρεάζουν τη κοινή γνώμη, είναι πασιφανέστατα υποχρέωση της εταιρείας η οποία δημοσιοποιεί τα αποτελέσματα να ενημερώσει σχετικά με την ταυτότητα της δημοσκόπησης που πρέπει αν συμπεριλαμβάνει τα εξής:
Ποιος είναι ο ανάδοχος
Την μεθοδολογία, το μέγεθος του δείγματος και την χρονική διάρκεια διενέργειας της.
Όταν λέμε μεθοδολογία εννοούμε προφανώς στην μέθοδο συλλογής πληροφοριών, το δείγμα, το επίπεδο αντιπροσωπευτικότητας του και κατά πόσο έχει γίνει στάθμιση των δεδομένων και αν ναι, σε ποια παράμετρο έχει γίνει η στάθμιση και για ποιο λόγο. Όλα αυτά πρέπει να γνωστοποιηθούν από την εταιρεία η οποία δημοσιοποιεί την δημοσκόπηση με βάση τους διεθνείς κώδικες δεοντολογίας τόσο της ESOMAR, όσο και της WAPOR – και οι δύο που είναι Business Associations εξειδικευμένα για εταιρείες που διεξάγουν έρευνα αγοράς και πολιτικές δημοσκοπήσεις και public opinion research αντίστοιχα.
Άρα κι εμείς ως ΜΜΕ όταν δημοσιεύουμε μια δημοσκόπηση πρέπει να γράφουμε τα στοιχεία της, ποιος την διενήργησε κτλ;
Αν το κάνει το Μέσον επίσημα ναι, οφείλει. Ιδιαίτερα αν λάβουμε υπόψη μας ότι το Μέσον επηρεάζει τη κοινή γνώμη, τότε ναι.
Ποια χαρακτηριστικά πρέπει να έχει μια δημοσκόπηση για να θεωρηθεί αξιόπιστη;
Ένα αρκετά καλό δείγμα σε μέγεθος, το οποίο ουσιαστικά να περιορίζει το ποσοστό σφάλματος των αποτελεσμάτων στο ελάχιστο δυνατό, σε ψηλό επίπεδο εμπιστευτικότητας….
Τι σημαίνει αυτό;
Να το πούμε με απλά λόγια για να είναι πιο κατανοητό στον απλό αναγνώστη. Ένα δείγμα των 800 ατόμων, ενέχει προφανώς ποσοστό σφάλματος σε επίπεδο εμπιστευτικότητας χ (συνήθως αυτό κυμαίνεται στο 90%, ή 95% ή τέλος 99% – για σκοπούς ακρίβειας, να αναφέρουμε ότι ως επί το πλείστο τα στελέχη των εταιρειών έρευνας αγοράς χρησιμοποιούν επίπεδο εμπιστευτικότητας το 95%). Με άλλα λόγια ο κοινός αναγνώστης πρέπει να διαβάζει ότι εάν το δείγμα που έχει χρησιμοποιηθεί είναι της τάξης των 800 ατόμων, τότε σε περίπτωση που ερωτηθούν εντελώς διαφορετικά 800 άτομα τις ίδιες ερωτήσεις, κατά 95% πιθανότητα το αποτέλεσμα θα είναι ακριβώς το ίδιο με τα πρώτα 800 άτομα συν πλην το επίπεδο σφάλματος που προϋποθέτει το συνολικό δείγμα (σε αυτή την περίπτωση ν=800 άτομα με επίπεδο σφάλματος 3.7%).
Μπορεί μια δημοσκόπηση εκλογών με 50% αναποφάσιστους να θεωρηθεί αξιόπιστη για να προβούμε σε συμπεράσματα αποτελεσμάτων;
Δεν μπορεί κανείς να αμφιβάλει την αξιοπιστία του αποτελέσματος έστω και αν το ποσοστό των ανέντακτων είναι πέραν από το 50%, ταυτόχρονα όμως δεν μπορεί και ένας σωστός επιστήμονας να προβαίνει σε τελική πρόβλεψη αποτελέσματος εάν το ποσοστό των ανέντακτων είναι τόσο ψηλό. Το συμπέρασμα πχ μπορεί να είναι ότι το 50% των ανέντακτων πρέπει να διερευνηθεί γιατί είναι ανέντακτοι (αναποφάσιστοι ή θα απέχουν ή δεν θέλουν να απαντήσουν), διότι η κάθε απάντηση ενέχει συμπεράσματα. Επίσης να ερευνηθεί σωστά το προφίλ των ανέντακτων και να γίνει πρόβλεψη που είναι πιθανόν να καταλήξουν τελικά οι ανέντακτοι.
Εν πάσει περιπτώση σε οποιαδήποτε πολιτική δημοσκόπηση είναι κοινό πως ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό (περίπου 20% με 30% του δείγματος) σε γενικές γραμμές παραμένει ανέντακτο. Αν όμως μια προεκλογική έχει ιδιαιτερότητες, που σε κάθε προεκλογική υπάρχουν ιδιαιτερότητες (π.χ στην παρούσα φάση είμαστε απέναντι από πολλαπλές εκλογικές αναμετρήσεις για πρώτη φορά) ή ένα άλλο παράδειγμα είναι ότα ένα κόμμα διασπαστεί και μεγάλο ποσοστό του δείγματος παρουσιάζεται δημοσκοπικά ανέντακτο, τότε αυτά είναι στοιχεία που πρέπει να λειφθούν υπόψη από τους δημοσκόπους για να διεξαχθούν τα ορθά συμπεράσματα σχετικά με τους ανέντακτους αλλά είμαι βέβαιος ότι αυτές είναι πληροφορίες που ελάχιστα ενδιαφέρον τον κόσμο.
Ακόμη και στο δικό μας μυαλό που δεν έχουμε σχέση με το αντικείμενο των δημοσκοπήσεων είναι λογικό ότι με 50% αναποφάσιστους δεν μπορείς να προβείς σε συμπεράσματα….
Επί του τελικού αποτέλεσματος, είναι δύσκολο να γίνονται προβλέψεις τελικών αποτελεσμάτων ειδικά αν έχουμε μπροστά μας μια μεγάλη προεκλογική περίοδο.
Μπορούν οι δημοσκοπήσεις να επηρεάσουν το αποτέλεσμα των όποιων εκλογών;
Δουλειά των δημοσκόπων είναι να καταγράφουν τάσεις σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Από εκεί και πέρα, τις εικόνες και την υπεροχή προφανώς την καταγράφουν πριν από όλους του υπόλοιπους οι ίδιοι οι υποψήφιοι, η προεκλογική τους καμπάνια, τα ΜΜΕ, και ίσως, ίσως, (αν το δεχθώ θα το δεχθώ ως το τελευταίο τροχό της άμαξας) μια δημοσκόπηση μπορεί να επηρεάσει ελάχιστα ανέντακτους. Άρα η απάντηση είναι ότι μια δημοσκόπηση μπορεί να καταγράψει τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, ποια είναι η κατάσταση στο πολιτικό σκηνικό και από εκεί και πέρα είναι οι ίδιοι οι υποψήφιοι, η στρατηγική τους, η καμπάνια τους και η προβολή η οποία γίνεται μέσα από τα ΜΜΕ που θα δημιουργήσουν την εικόνα που θέλουν κάποιοι να χτίσουν για να κερδίσουν τις εντυπώσεις.
Είναι προφανές όμως, ότι οι εντυπώσεις δεν πρέπει να κερδίζουν τις εκλογές, αλλά η ουσία τόσο των υποψηφίων όσο και του προεκλογικού τους προγράμματος. Και αν ακόμη κερδίσουν οι εντυπώσεις, είναι πασιφανές ότι αυτές πολύ γρήγορα μπορούν να αλλάξουν. Είναι μάλιστα και επίκαιρο το πρωτοφανές παράδειγμα που έχουμε σήμερα με τον ΠτΔ Νίκο Χριστοδουλίδη, ο οποίος σε ένα μόλις χρόνο μετά τις εκλογές η εικόνα του άλλαξε ρότα ίσως για πρώτη φορά στα χρονικά σε περίπτωση ΠτΔ.
Βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο. Α) τι πρέπει να έχει κατά νου ο κόσμος που διαβάζει δημοσκοπήσεις; Β) τι πρέπει να χει κατά νου ο κόσμος που λαμβάνει μέρος σε δημοσκόπηση;
Ο κόσμος που διαβάζει τις δημοσκοπήσεις πρέπει πριν να βλέπει αριθμούς και ποσοστά μιας διαφάνειας, να έχει ήδη ξεκαθαρίσει ποια είναι η ταυτότητα της δημοσκόπησης. Ποιος την έκανε, πότε έγινε, πόσο είναι το δείγμα, τι αφορά, που στοχεύει, κατά πόσο είναι σταθμισμένο το δείγμα κτλ
Αυτή ήταν η απάντηση σου στο τι πρέπει να έχει κατά νου ο κόσμος που διαβάζει δημοσκοπήσεις. Ο κόσμος που λαμβάνει μέρος σε δημοσκόπηση τι πρέπει να έχει κατά νου;
Πρέπει να απαντά ειλικρινά, κάτι που πιστεύω πως σε μεγάλο βαθμό γίνεται. Κατά δεύτερο να αντιλαμβάνεται ξεκάθαρα ποια είναι η ερώτηση. Κατά τρίτο εαν λάβει μέρος τότε να έχει όλη του τη προσοχή στις ερωτήσεις της δημοσκόπησης και όχι παράλληλα να κάνει κι άλλα πράγματα. Άλλωστε ο σωστός δημοσκόπος αντιλαμβάνεται πότε οι απαντήσεις δεν είναι σωστές και όταν το άτομο που λαμβάνει μέρος δεν δίνει τη πρέπουσα σημασία στις ερωτήσεις και τότε εξαιρεί τις απαντήσεις στη δημοσκόπηση.
Άρα λες ότι μπορεί να αντιληφθεί ο δημοσκόπος όταν κάποιος δεν απαντά σωστά ή με την πρέπουσα σημασία;
Χωρίς καμία αμφιβολία!
Πόσες μονάδες διαφοράς σε δημοσκόπηση θεωρούνται αδύνατον να ανατρέψουν το αποτέλεσμα νίκης; Πχ αν σε δημοσκόπηση ο ένας υποψήφιος ξεπερνα κατά 30 μοναδες τον ανθυποψηφιο του θεωρειται σιγουρη η νικη του;
Σίγουρα δεν μπορεί αποσπασματικά να βγαίνουν τέτοια συμπεράσματα. Παραδειγματικά, αν μια υποψηφιότητα ξεπερνά σημαντικά κάποια άλλη, ας πούμε 30 μονάδες, σε ένα δείγμα το οποίο είναι αποδεκτό, με περιθώριο σφάλματος το οποίο είναι αρκετά μικρό, τότε προφανώς, αυτό είναι αποτέλεσμα που πρέπει να το δεις εξελικτικά. Δηλαδή σε διάφορα κύματα, να διαπιστώσεις ότι η εικόνα που αποτυπώνει τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή επαναλαμβάνεται σε συνεχή βάση, και σε άλλες χρονικές στιγμές, και μόνο τότε μπορείς να βγάλεις σαφή συμπεράσματα ως προς τη νίκη, ποιος θα νικήσει, ποια θα είναι η διαφορά κτλ. Αν όμως φωτογραφήσεις σε μία μόνο στιγμή την εικόνα, τότε προφανώς δεν μπορείς να βγάλεις συμπεράσματα γιατί την δεδομένη στιγμή ενδεχομένως η εικόνα εκείνη να έχει επηρεαστεί από πολιτικά ή άλλα δεδομένα τα οποία μπορεί να δημιούργησαν αυτή τη μεγάλη διαφορά και να μην λαμβάνει υπόψη της άλλα μεγάλα πολιτικά γεγονότα τα οποία μπορεί να διαφοροποιήσουν το σκηνικό.
Να πούμε ένα παράδειγμα για να το καταλάβουμε καλύτερα;
Βεβαίως! Εαν γινόταν δημοσκόπηση πριν από ένα μήνα στη Λάρνακα, όταν ο Ανδρέας Βύρας δεν είχε ανθυποψηφιο ή αν θέλεις υπήρχε μόνο ένας ανθυποψήφιος ο οποίος προερχόταν από ένα μικρότερο κόμμα, τότε υπήρχε μία τάση προς ένα υποψήφιο, τον Ανδρέα Βύρα.
Άρα σωστό είναι με την ανακοίνωση της νέας υποψηφιότητας, ενός υποψηφίου από ένα άλλο μεγάλο κόμμα, να μετρηθεί ξανά η πρόθεση σε μια στιγμή που το κοινό θα έχει ήδη και τον χρόνο να «χωνέψει» τις τρεις υποψηφιότητες, να αντιληφθεί από που προέρχονται, ποιοι είναι, κτλ.
Στη συνέχεια πρέπει να παρακολουθήσει κάποιος εξελιχτικά τις προθέσεις διότι και η υποβολή μίας μόνο νέας υποψηφιότητας μπορεί να αλλάξει το χάρτη.
Και ας μη ξεχνάμε πως στο παρελθόν υπήρχαν αποτελέσματα που θεωρούνταν συντριπτικά φαβορί όπως πχ η υποψηφιότητα Γιώργου Βασιλείου το 1993, που στο τέλος δεν κέρδισε τις εκλογές! Διότι είχαν χάσει την δυναμική και την προοπτική, για διάφορους λόγους, την ίδια στιγμή που το αντίπαλο «στρατόπεδο» ξεκινούσε να γεμίζει τις μηχανές της, και έτσι είδαμε φαβορί να χάνουν. Άρα, κανείς δεν πρέπει να επαναπαύεται όποια κι αν είναι τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων. Τα παραδείγματα είναι πολλά.
Άρα τονίζεις πως κανείς δεν πρέπει να εφυσυχάζεται ακόμη και αν προηγείται κατά 30 μονάδες.
Κυρίως όταν βρίσκεσαι 2-3 μήνες πριν από τις εκλογές.
Η δική σας εταιρεία έχει ασχοληθεί με δημοσκοπήσεις εκλογών;
Χωρίς αμφιβολία. Διενεργούμε εκλογικές δημοσκοπήσεις σε κάθε εκλογική αναμέτρησ
Συνήθως είστε κοντά στα τελικά αποτελέσματα;
Συνήθως είμαστε αρκετά κοντά στα τελικά αποτελέσματα, σε βαθμό που μπορεί να πει κάποιος πως η διαφορά μας είναι δεκαδικά. Και αυτό μπορούν να το επιβεβαιώσουν και τα κόμματα με τα οποία συνεργαστήκαμε για δημοσκοπήσεις.
Έχω μια πληροφορία που λέει ότι σε προεδρικές εκλογές εσείς ως εταιρεία γνωρίζατε το αποτέλεσμα και στον Α και στον Β γύρο, κάποιες ώρες πριν κλείσουν οι κάλπες. Αληθεύει;
Ναι. Δεν ήταν ώρες, είχαμε κάνει σωστή πρόβλεψη αποτελέσματος, περίπου 36 ώρες πριν την ημέρα διεξαγωγής εκλογών …
Πώς γίνεται πριν τις κάλπες να ξέρατε το αποτέλεσμα …
Ήταν σωστή η πρόβλεψη με βάση την κυλιόμενη δημοσκόπηση που διενεργούσαμε κατά τη τελευταία εβδομάδα.
Τέλος, υπάρχουν κατευθυνόμενες δημοσκοπήσεις, με συγκεκριμένες ερωτήσεις έτσι ώστε να έχουν το αποτέλεσμα που επιθυμεί αυτός που πληρώνει για τη δημοσκόπηση;
Θεωρώ ότι ένας δημοσκόπος ο οποίος θέλει να ονομάζεται σωστός επιστήμονας και δημοσκόπος, που συμπεριφέρεται δεοντολογικά (και η δεοντολογία είναι βασική αρχή του επαγγέλματος μας) ούτε δικαιούται ούτε πρέπει να “στήνει” τέτοιου είδους ερωτήσεις. Έχω την αίσθηση ότι σε γενικές γραμμές στη Κύπρο είμαστε σε ένα πολύ καλό και σωστό επίπεδο δημοσκόπων. Πρέπει να υπενθυμίσω ότι δύο από τις μεγαλύτερες εταιρείες έρευνας αγοράς, το ΚΕΜΑ του Γιώργου Βασιλείου και η AMER του Γιάννη Παπαδόπουλου ήταν οι εταιρείες που δίδαξαν δημοσκόπηση και έρευνα αγοράς σε όλη την νοτιοανατολική Ευρώπη, στην Ελλάδα, ως επίσης και στη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική. Ήταν οι εταιρείες που δημιούργησαν κουλτούρα έρευνας αγοράς και δημοσκόπησης. Κύπριοι εξαίρετοι επιστήμονες της έρευνας αγοράς υπάρχουν πάρα πολλοί, και επίσης κάποιες από τις μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου σήμερα διοικούνται από Κύπριους.
Τέλος να θυμάστε ότι ο κάθε ένας που πιθανό να σκεφτεί να προβεί σε τέτοιου είδους «στησίματα», βάζει σε τόσο μεγάλο κίνδυνο το όνομα της εταιρείας του, που πολύ δύσκολα θα σωθεί αργότερα με τέτοιες ενέργειες. Τέλος, ως εκπρόσωπος της ESOMAR στη Κύπρο, αν είχα την παραμικρή υπόνοια ότι υπάρχουν “στημένες” δημοσκοπήσεις ή έστω μία καταγγελία, θα ζητούσα διερεύνηση από ανεξάρτητο ελεγκτή του Οργανισμού μας σε κάθε περίπτωση.
