Text follows in English
Текст следует на русском языке
Γράφει και επιμελείται
Ο Καθηγητής
ΖΑΝΝΕΤΟΣ ΤΟΦΑΛΛΗΣ
Σαν σήμερα, στις 21 Μαΐου. η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά δύο από τις σημαντικότερες μορφές του Χριστιανισμού: τον Κωνσταντίνο τον Μέγα και την Αγία Ελένη.
Δεν είναι τυχαίο ότι φέρουν τον ξεχωριστό τίτλο των Ισαποστόλων. Πρόκειται για χαρακτηρισμό που δίνεται μόνο σε ελάχιστους Αγίους και σημαίνει «ισότιμοι με τους Αποστόλους» στην προσφορά τους στη διάδοση και στερέωση του Χριστιανισμού.
Ποιοι ήταν όμως στην πραγματικότητα ο Κωνσταντίνος και η Ελένη, και τι ήταν αυτό
που τους ανέδειξε σε μορφές οικουμενικής σημασίας για την Εκκλησία;
Ο βίος του Μεγάλου Κωνσταντίνου
Ο Κωνσταντίνος γεννήθηκε γύρω στο 272 μ.Χ. στη Ναϊσό της Μοισίας (σημερινή Σερβία), γιος του στρατηγού Κωνστάντιου Χλωρού και της Ελένης. Από νωρίς δείχνει ηγετικές ικανότητες και ανελίσσεται γρήγορα στη ρωμαϊκή ιεραρχία. Το 306, μετά τον θάνατο του πατέρα του, ανακηρύσσεται αυτοκράτορας στη Γαλατία, αλλά η αυτοκρατορία είναι ακόμα διαιρεμένη και ο ίδιος πρέπει να αντιμετωπίσει αντιπάλους όπως ο Μαξέντιος.
Η καθοριστική στιγμή έρχεται το 312, λίγο πριν από τη μάχη στη Μουλβία Γέφυρα, έξω από τη Ρώμη. Σύμφωνα με τον εκκλησιαστικό ιστορικό Ευσέβιο, ο Κωνσταντίνος βλέπει στον ουρανό ένα φωτεινό σταυρό με τη φράση «ἐν τούτῳ νίκα». Εντυπωσιασμένος, διατάζει να ζωγραφιστεί το σημείο του σταυρού στις ασπίδες των στρατιωτών του. Νικά, επικρατεί, και αποδίδει τη νίκη στον Θεό των Χριστιανών.
Ακολουθεί το Διάταγμα των Μεδιολάνων (313), με το οποίο κατοχυρώνεται η ανεξιθρησκία και τερματίζονται οι σκληροί διωγμοί κατά των Χριστιανών. Ο Κωνσταντίνος γίνεται ο πρώτος Ρωμαίος αυτοκράτορας που ευνοεί ανοιχτά τον Χριστιανισμό, χρηματοδοτεί την ανέγερση ναών, απαλλάσσει την Εκκλησία από φόρους και αναγνωρίζει τα δικαιώματα των κληρικών.
Το 325 συγκαλεί την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια της Βιθυνίας, όπου διατυπώνεται το Σύμβολο της Πίστεως – Πιστεύω εις Ένα Θεόν …. – και καταδικάζεται η αίρεση του Αρείου. Η σύνοδος αυτή αποτελεί σημείο καμπής για την ενότητα και την ταυτότητα της Εκκλησίας.
Ο Κωνσταντίνος δεν βαπτίζεται αμέσως, αλλά μόλις στο τέλος της ζωής του, σύμφωνα με την τότε συνήθεια πολλών χριστιανών. Εκεί, λίγο πριν τον θάνατό του το 337, δέχεται το Άγιο Βάπτισμα και αποδημεί εν ειρήνη, αφήνοντας πίσω του μια νέα εποχή – αυτή του χριστιανικού ρωμαϊκού κόσμου.
Ο βίος και το έργο της Αγίας Ελένης
Η Ελένη, μητέρα του Κωνσταντίνου, είναι γυναίκα ταπεινής καταγωγής από τη Βηθινία. Όταν ο Κωνστάντιος Χλωρός ανεβαίνει στην εξουσία, την αποπέμπει για πολιτικούς λόγους, αλλά ο γιος της δεν την εγκαταλείπει ποτέ. Μετά την επικράτησή του, την τιμά με τον τίτλο της «Αυγούστας» και της δίνει ενεργό ρόλο στη νέα χριστιανική πορεία της αυτοκρατορίας.
Σε προχωρημένη ηλικία, η Ελένη ξεκινά προσκύνημα στους Αγίους Τόπους. Στα Ιεροσόλυμα, αναζητά με επιμονή και τελικά βρίσκει τον Τίμιο Σταυρό του Χριστού, με τη βοήθεια ενός γέροντα Ιουδαίου ονόματι Ιούδα, ο οποίος αργότερα βαπτίζεται.
Ο Σταυρός ταυτοποιείται μέσω ενός θαύματος: ακουμπώντας τον σε μια νεκρή γυναίκα, η γυναίκα ανασταίνεται. Το γεγονός προκαλεί ρίγη πίστης σε όλο τον χριστιανικό κόσμο.
Η Αγία Ελένη ανεγείρει πλήθος ναών: μεταξύ αυτών, τον Ναό της Αναστάσεως στον Πανάγιο Τάφο, τον Ναό της Γεννήσεως στη Βηθλεέμ και τον Ναό της Ανάληψης στο Όρος των Ελαιών. Το έργο της εδραιώνει τη λατρεία στους Αγίους Τόπους και διαμορφώνει την ιερή γεωγραφία του Χριστιανισμού.
Η Αγία Ελένη ειπσκέφθηκε και τη Κύπρο όπου έφερε τεμάχιο από τον Τίμιο Σταυρό και ίδρυσε τη μονη στο Σταυροβούνι στην επαρχία Λάρνακας.
Γιατί θεωρούνται Ιεραπόστολοι
Ο τίτλος των Ισαποστόλων δίνεται σε πρόσωπα που συνέβαλαν καθοριστικά στη διάδοση και εδραίωση της πίστης, με έργο αντίστοιχο των ίδιων των Αποστόλων. Ο Κωνσταντίνος και η Ελένη δεν ήταν μόνο υποστηρικτές της νέας πίστης – την ενσωμάτωσαν στην ίδια την υπόσταση του κράτους.
Ο Κωνσταντίνος μετέβαλε τη θέση της Εκκλησίας στον κόσμο: από καταδιωκόμενη θρησκεία, την κατέστησε βασικό πυλώνα της αυτοκρατορικής εξουσίας. Με την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης, δημιούργησε την πρώτη χριστιανική πρωτεύουσα.
Με τη σύνοδο της Νικαίας το 325 μ.Χ. έθεσε τα θεμέλια της θεολογικής ενότητας.
Η Ελένη, από την πλευρά της, χάρισε στους Χριστιανούς το πολυτιμότερο κειμήλιο της πίστης – τον Σταυρό. Επιπλέον, χάρη στις δικές της πρωτοβουλίες, διασώθηκαν και τιμώνται μέχρι σήμερα οι τόποι όπου έζησε και έπαθε ο Χριστός.
Η διαρκής παρουσία τους
Η τιμή στους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη δεν είναι απλώς συμβολική. Αμέτρητοι ναοί είναι αφιερωμένοι σε αυτούς, χιλιάδες φέρουν τα ονόματά τους και η μνήμη τους ζει τόσο στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας όσο και στη συλλογική συνείδηση του λαού. Ο συνδυασμός της βασιλικής εξουσίας με τη χριστιανική πίστη τους κατέστησε οικουμενικά πρότυπα ηγεσίας, αφοσίωσης και αποστολικού έργου.
Η 21η Μαΐου δεν είναι απλώς μια γιορτή· είναι υπενθύμιση ότι η ιστορία της Εκκλησίας δεν γράφεται μόνο από προφήτες και μοναχούς, αλλά και από βασιλείς και αυτοκράτειρες που αφιέρωσαν τη δύναμή τους στην πίστη, την αλήθεια και την αγάπη του Θεού.
Στον Κώστα και την Ελένη, ευχόμαστε Χρόνια Πολλά και Ευτυχισμένα , γεμάτα
Φως, Υγεία και Αγάπη!
ΖΑΝΝΕΤΟΣ ΤΟΦΑΛΛΗΣ
Λονδίνο 21 η Μαϊου 2025
(ztofallis@gmail.com)
Written and edited by
Professor Zannetos Tofallis
On this day, May 21, the Orthodox Church honors two of the most significant figures in Christianity: Constantine the Great and Saint Helen.
It is no coincidence that they bear the special title of Equal to the Apostles. This designation is given to only a select few saints and means “equal to the Apostles” in their contribution to the spread and establishment of Christianity.
But who were Constantine and Helen, really, and what made them figures of universal importance for the Church?
The Life of Constantine the Great
Constantine was born around 272 AD in Naissus, Moesia (present-day Serbia), son of General Constantius Chlorus and Helen. From an early age, he displayed leadership abilities and rose quickly through the Roman hierarchy. In 306, following his father’s death, he was declared emperor in Gaul, but the empire was still divided and he had to face rivals such as Maxentius.
The decisive moment came in 312, just before the Battle of the Milvian Bridge outside Rome. According to ecclesiastical historian Eusebius, Constantine saw a radiant cross in the sky with the words “In this sign, conquer.” Impressed, he ordered the sign of the cross to be painted on his soldiers’ shields. He won the battle and attributed the victory to the Christian God.
This was followed by the Edict of Milan (313), which guaranteed religious tolerance and ended the harsh persecution of Christians. Constantine became the first Roman emperor to openly favor Christianity, funding church construction, exempting the Church from taxes, and recognizing the rights of the clergy.
In 325, he convened the First Ecumenical Council of Nicaea in Bithynia, where the Nicene Creed – I believe in one God… – was formulated, and the Arian heresy was condemned. This council marked a turning point for the unity and identity of the Church.
Constantine was not baptized immediately, but at the end of his life, in accordance with the custom of many Christians at the time. Shortly before his death in 337, he received Holy Baptism and departed in peace, leaving behind a new era—the era of the Christian Roman world.
The Life and Work of Saint Helen
Helen, Constantine’s mother, was a woman of humble origin from Bithynia. When Constantius Chlorus rose to power, he dismissed her for political reasons, but her son never abandoned her. After his rise, he honored her with the title Augusta and gave her an active role in the empire’s new Christian course.
At an advanced age, Helen embarked on a pilgrimage to the Holy Land. In Jerusalem, she persistently searched for and ultimately discovered the True Cross of Christ, with the help of an elderly Jew named Judas, who later converted.
The Cross was identified through a miracle: when it touched a dead woman, she was brought back to life. This event stirred deep faith throughout the Christian world.
Saint Helen founded many churches, including the Church of the Holy Sepulchre in Jerusalem, the Church of the Nativity in Bethlehem, and the Church of the Ascension on the Mount of Olives. Her efforts established worship in the Holy Places and shaped the sacred geography of Christianity.
Saint Helen also visited Cyprus, where she brought a fragment of the True Cross and founded the monastery of Stavrovouni in the Larnaca district.
Why They Are Considered Equal to the Apostles
The title Equal to the Apostles is given to those who played a decisive role in spreading and strengthening the faith, performing works comparable to those of the Apostles themselves. Constantine and Helen were not merely supporters of the new faith—they integrated it into the very fabric of the state.
Constantine transformed the Church’s status in the world: from a persecuted faith, he made it a central pillar of imperial authority. With the founding of Constantinople, he created the first Christian capital.
Through the Council of Nicaea in 325 AD, he laid the foundations of theological unity.
Helen, on her part, offered Christians the most precious relic of faith—the Cross. Thanks to her initiatives, the places where Christ lived and suffered were preserved and are still venerated today.
Their Enduring Presence
The veneration of Saints Constantine and Helen is not merely symbolic. Countless churches are dedicated to them, thousands bear their names, and their memory lives on in both the liturgical life of the Church and in the collective consciousness of the people. The combination of royal authority and Christian faith made them universal examples of leadership, devotion, and missionary work.
May 21 is not just a feast; it is a reminder that the history of the Church is not written only by prophets and monks, but also by kings and empresses who dedicated their power to faith, truth, and the love of God.
To Kostas and Eleni, we wish you many joyful and blessed years, filled with Light, Health, and Love!
Zannetos Tofallis
London, May 21, 2025
ztofallis@gmail.com
Автор и редактор
Профессор Заннетос Тофаллис
21 мая Православная Церковь чтит двух величайших деятелей христианства: Константина Великого и святую Елену.
Не случайно они носят почётный титул равноапостольных. Это звание присваивается лишь немногим святым и означает: «равные Апостолам» в деле распространения и утверждения христианства.
Кем же на самом деле были Константин и Елена, и что сделало их фигурами всемирного значения для Церкви?
Жизнь Константина Великого
Константин родился около 272 года н.э. в городе Наиссе (нынешняя Сербия), в семье полководца Констанция Хлора и Елены. С юности проявлял лидерские качества и быстро поднялся по римской иерархии. В 306 году, после смерти отца, был провозглашён императором в Галлии. Однако империя была разделена, и ему пришлось бороться с противниками, такими как Максенций.
Решающим моментом стала битва у Мульвийского моста в 312 году. По словам церковного историка Евсевия, перед сражением Константин увидел в небе сияющий крест с надписью: «Сим победиши». Потрясённый, он приказал изобразить крест на щитах своих воинов. Он победил и приписал свою победу Богу христиан.
Затем последовал Миланский эдикт (313 г.), утвердивший свободу вероисповедания и прекративший гонения на христиан. Константин стал первым римским императором, открыто поддержавшим христианство: он финансировал строительство храмов, освободил Церковь от налогов и признал права духовенства.
В 325 году созвал Первый Вселенский Собор в Никее, где было сформулировано Символ веры (Верую во единого Бога…) и осуждена ересь Ария. Этот собор стал поворотным моментом для единства и самосознания Церкви.
Константин крестился лишь в конце своей жизни, по обычаю того времени. Непосредственно перед своей смертью в 337 году он принял крещение и отошёл ко Господу с миром, оставив после себя новую эру – эру христианского Рима.
Жизнь и деяния святой Елены
Святая Елена, мать Константина, была женщиной скромного происхождения из Вифинии. Когда Констанций Хлор стал правителем, он отстранил её по политическим причинам, но сын никогда её не оставлял. После своей победы он удостоил её титула Августа и доверил ей важную роль в христианском направлении империи.
В пожилом возрасте Елена отправилась в паломничество на Святую Землю. В Иерусалиме она упорно искала и нашла Честной Крест Господень, с помощью пожилого иудея по имени Иуда, который впоследствии принял крещение.
Крест был опознан по чуду: когда он коснулся умершей женщины, она воскресла. Это событие потрясло и укрепило веру христиан всего мира.
Святая Елена построила множество храмов, среди которых — Храм Воскресения (Гроб Господень) в Иерусалиме, Храм Рождества Христова в Вифлееме и Храм Вознесения на Елеонской горе. Её деятельность закрепила поклонение на святых местах и сформировала святую географию христианства.
Святая Елена также посетила Кипр, где привезла часть Честного Креста и основала монастырь Ставровуни в районе Ларнаки.
Почему они считаются равноапостольными
Титул равноапостольных присваивается тем, кто оказал решающее влияние на распространение веры, делами, сравнимыми с деяниями самих апостолов. Константин и Елена не просто поддерживали веру — они сделали её частью самого государства.
Константин изменил положение Церкви: из гонимой она стала основой имперской власти. Основанием Константинополя он создал первую христианскую столицу.
Собор в Никее 325 года заложил основы богословского единства.
Елена, со своей стороны, подарила христианам самую святыню — Крест Господень. Благодаря её усилиям, святые места были сохранены и чтутся по сей день.
Их живое присутствие
Почитание святых Константина и Елены не просто символично. Им посвящены тысячи храмов, миллионы носят их имена, а их память жива как в богослужебной жизни Церкви, так и в народном сознании. Сочетание царской власти и христианской веры сделало их образцами лидерства, преданности и апостольского служения.
21 мая — это не просто праздник; это напоминание, что история Церкви пишется не только пророками и монахами, но и царями и императрицами, посвятившими свою силу вере, истине и любви к Богу.
Костасу и Елене желаем Многая лета, счастья, здоровья, любви и Света!
Заннетос Тофаллис
Лондон, 21 мая 2025
ztofallis@gmail.com
