Text follows in English
Επετειακό …
Γράφει και επιμελείται ο Καθηγητής
ΖΑΝΝΕΤΟΣ ΤΟΦΑΛΛΗΣ
Γράφω αυτές τις γραμμές, με σπαραγμένη την καρδιά, σαν μια θλιβερή ανάμνηση, σαν ένα ταπεινό μνημόσυνο για τους Πόντιους αδελφούς μας για να θυμούνται οι νέοι μας για την τραγωδία των Ελλήνων του Πόντου και τον φανατισμό των Οθωμανών ενάντια στον Ελληνισμό.
353 χιλιάδες ψυχές ήταν τα θύματα της γενοκτονίας εις βάρος των Ποντίων της Μικράς Ασίας… Μια από τόσες γενοκτονίες που συνήθιζε το Οθωμανικό και κατόπιν Κεμαλικό κράτος ψάχνει δικαίωση και αναγνώριση… Και όταν μια Κυβέρνηση τον 21ο αιώνα δεν παραδέχεται
τα λάθη του παρελθόντος -για τα οποία ουδεμία ευθύνη φέρει- τότε εύκολα και χωρίς ενδοιασμούς μπορεί να τα επαναλάβει στο μέλλον!
Η Σουηδία (μη αποικιακό κατά το παρελθόν κράτος) αναγνώρισε την γενοκτονία των Ποντίων χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες. Πολλά όμως κράτη, ιδίως της Ευρώπης, θα δυσκολευθούν να αναγνωρίσουν μια γενοκτονία 353 χιλιάδων πολιτών, γιατί έχουν παρόμοιες σε μέγεθος στο «ενεργητικό» τους πράξεις, λόγω των αποικιών τους και της βίας με την οποία εκεί κυριάρχησαν.
Ποιο πρώην αποικιακό κράτος θα αναγνωρίσει λοιπόν μια τέτοια γενοκτονία; Μήπως η Γαλλία (Βλέπε Αλγερία), το Βέλγιο (Βλ. Κονγκό), η Αγγλία (Βλ. Ινδία), η Ολλανδία (Βλ. Δυτικές Ινδίες) η Πορτογαλία (Βλ.Βραζιλία) η Ισπανία (βλ. Λατινική Αμερική) κ.α. Αν την αναγνωρίσει ίσως
ανοίξει τον Ασκό του Αιόλου για πράξεις όμοιου μεγέθους στο όνομα του επεκτατισμού του ή της Καθολικής εκκλησίας …
Για να έχει επιτυχή έκβαση η προσπάθεια αναγνώρισης των γενοκτονιών αυτής της μορφής που διέπραξε η Τουρκία θα ήταν σκόπιμο Πόντιοι, Μικρασιάτες και Θρακιώτες που αγγίζουν τα 1 εκ. θύματα της Τουρκικής θηριωδίας, να ενωθούν και να επιδιώξουν ένα ψήφισμα και μια αναγνώριση μιας γενοκτονίας εις βάρος του Ελληνισμού!
Μετά τη Γενοκτονία των Αρμενίων το 1915, οι τούρκοι εθνικιστές υπό τον Μουσταφά Κεμάλ είχαν πλέον όλο το πεδίο ανοιχτό μπροστά τους για να εξολοθρεύσουν τους Ελληνοπόντιους.
Ένα εκλεκτό τμήμα του Ελληνισμού ζούσε στα βόρεια της Μικράς Ασίας, στην περιοχή του Πόντου, μετά τη διάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η άλωση της Τραπεζούντας το 1461 από τους Οθωμανούς δεν τους αλλοίωσε το φρόνημα και την ελληνική τους συνείδηση, παρότι ζούσαν αποκομμένοι από τον εθνικό κορμό.
Μπορεί να αποτελούσαν μειονότητα -το 40% του πληθυσμού, αλλά γρήγορα κυριάρχησαν στην οικονομική ζωή της περιοχής, ζώντας κυρίως στα αστικά κέντρα.
Η οικονομική τους ανάκαμψη συνδυάστηκε με τη δημογραφική και την πνευματική τους άνοδο. Το 1865 οι Έλληνες του Πόντου ανέρχονταν σε 265.000 ψυχές, το 1880 σε 330.000 και στις αρχές του 20ου αιώνα άγγιζαν τις 700.000. Το 1860 υπήρχαν 100 σχολεία στον Πόντο, ενώ το 1919 υπολογίζονται σε 1401, ανάμεσά τους και το περίφημο Φροντιστήριο της Τραπεζούντας. Εκτός από σχολεία διέθεταν τυπογραφεία, περιοδικά, εφημερίδες, λέσχες και θέατρα, που τόνιζαν το υψηλό τους πνευματικό επίπεδο.
Το 1908 ήταν μια χρονιά – ορόσημο για τους λαούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Τη χρονιά αυτή εκδηλώθηκε και επικράτησε το κίνημα των Νεότουρκων, που έθεσε στον περιθώριο τον Σουλτάνο. Πολλές ήταν οι ελπίδες που επενδύθηκαν στους νεαρούς στρατιωτικούς για μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό της θνήσκουσας Αυτοκρατορίας.
Σύντομα, όμως, οι ελπίδες τους διαψεύστηκαν. Οι Νεότουρκοι έδειξαν το σκληρό εθνικιστικό τους πρόσωπο, εκπονώντας ένα σχέδιο διωγμού των χριστιανικών πληθυσμών και εκτουρκισμού της περιοχής, επωφελούμενοι της εμπλοκής των ευρωπαϊκών κρατών στο Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο . Το ελληνικό κράτος, απασχολημένο με το «Κρητικό Ζήτημα», δεν είχε τη διάθεση να ανοίξει ένα ακόμη μέτωπο με την Τουρκία.
Οι Τούρκοι με πρόσχημα την «ασφάλεια του κράτους» εκτοπίζουν ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού στην αφιλόξενη μικρασιατική ενδοχώρα, μέσω των λεγόμενων «ταγμάτων εργασίας» («Αμελέ Ταμπουρού»). Στα «Τάγματα Εργασίας» αναγκάζονταν να υπηρετούν οι άνδρες που δεν κατατάσσονταν στο στρατό.
Δούλευαν σε λατομεία, ορυχεία και στη διάνοιξη δρόμων, κάτω από εξοντωτικές συνθήκες. Οι περισσότεροι πέθαιναν από πείνα, κακουχίες και αρρώστιες.
Αντιδρώντας στην καταπίεση των Τούρκων, τις δολοφονίες, τις εξορίες και τις πυρπολήσεις των χωριών τους, οι Ελληνοπόντιοι, όπως και οι Αρμένιοι, ανέβηκαν αντάρτες στα βουνά για να περισώσουν ό,τι ήταν δυνατόν. Μετά τη Γενοκτονία των Αρμενίων το 1915, οι τούρκοι εθνικιστές υπό τον Μουσταφά Κεμάλ είχαν πλέον όλο το πεδίο ανοιχτό μπροστά τους για να εξολοθρεύσουν τους Ελληνοπόντιους. Ό,τι δεν κατάφερε ο Σουλτάνος σε 5 αιώνες το πέτυχε ο Κεμάλ σε 5 χρόνια!
Το 1919 οι Έλληνες μαζί με τους Αρμένιους και την πρόσκαιρη υποστήριξη της κυβέρνησης Βενιζέλου προσπάθησαν να δημιουργήσουν ένα αυτόνομο ελληνοαρμενικό κράτος. Το σχέδιο αυτό ματαιώθηκε από τους Τούρκους, οι οποίοι εκμεταλλεύθηκαν το γεγονός για να προχωρήσουν στην «τελική λύση».
Στις 19 Μαΐου 1919 ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ αποβιβάζεται στη Σαμψούντα για να ξεκινήσει τη δεύτερη και πιο άγρια φάση της Ποντιακής Γενοκτονίας, υπό την καθοδήγηση των γερμανών και σοβιετικών συμβούλων του. Μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 οι Ελληνοπόντιοι που έχασαν τη ζωή τους ξεπέρασαν τους 200.000, ενώ κάποιοι ιστορικοί ανεβάζουν τον αριθμό τους στις 350.000.
Όσοι γλίτωσαν από το τουρκικό σπαθί κατέφυγαν ως πρόσφυγες στη Νότια Ρωσία, ενώ γύρω στις 400.000 ήλθαν στην Ελλάδα. Με τις γνώσεις και το έργο τους συνεισέφεραν τα μέγιστα στην ανόρθωση του καθημαγμένου εκείνη την εποχή ελληνικού κράτους και άλλαξαν τις πληθυσμιακές ισορροπίες στη Βόρειο Ελλάδα. Με αρκετή, ομολογουμένως, καθυστέρηση, η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε ομόφωνα στις 24 Φεβρουαρίου 1994 την ανακήρυξη της 19ης Μαΐου ως Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού.
ΖΑΝΝΕΤΟΣ ΤΟΦΑΛΛΗΣ
Λονδίνο, 19 Μαϊου 2025
Commemorative…
May 19 – The Pontian Greek Genocide –
353,000 Greeks slaughtered by Turkish fanaticism…
Written and edited by Professor
ZANNETOS TOFALLIS
I write these lines with a broken heart—as a sorrowful remembrance, as a humble memorial for our Pontian brothers and sisters—so that our youth may remember the tragedy of the Greeks of Pontus and the fanaticism of the Ottomans against Hellenism.
353,000 souls were the victims of the genocide committed against the Pontian Greeks of Asia Minor… One of many genocides carried out by the Ottoman, and later Kemalist, state that still cries out for justice and recognition.
And when a government in the 21st century refuses to acknowledge the crimes of the past—for which it bears no personal responsibility—it becomes all too easy, without remorse, to repeat them in the future.
Sweden (a nation without a colonial past) recognized the Pontian Genocide without particular difficulty. However, many other countries, especially in Europe, will struggle to recognize a genocide of 353,000 people, as they themselves have similar atrocities on their record due to their colonial exploits and the violence with which they imposed their rule.
Which former colonial state would then recognize such a genocide?
France (see: Algeria)? Belgium (see: Congo)? England (see: India)? The Netherlands (see: the West Indies)? Portugal (see: Brazil)? Spain (see: Latin America)? If any of these states did so, it could open Pandora’s box for similar crimes committed in the name of expansionism or the Catholic Church.
To successfully pursue recognition of these genocides perpetrated by Turkey, it would be wise for Pontian Greeks, Asia Minor Greeks, and Thracians—whose victims approach 1 million—to unite and demand a resolution and official recognition of a genocide against Hellenism.
After the Armenian Genocide in 1915, the Turkish nationalists under Mustafa Kemal had a clear path to eliminate the Pontian Greeks.
A noble part of Hellenism had lived in the northern regions of Asia Minor, in Pontus, ever since the fall of the Byzantine Empire. The capture of Trebizond in 1461 by the Ottomans did not diminish their spirit or Greek identity, even though they lived cut off from the national core.
They may have been a minority—about 40% of the population—but they quickly came to dominate the region’s economic life, mainly living in urban centers. Their economic rise was coupled with demographic and intellectual growth. In 1865, the Greeks of Pontus numbered 265,000; by 1880, they were 330,000; and by the early 20th century, they reached around 700,000. In 1860, there were 100 schools in Pontus; by 1919, there were an estimated 1,401, including the famed Trapezounta Lyceum. In addition to schools, they had printing presses, magazines, newspapers, clubs, and theaters—showcasing their high level of cultural development.
The year 1908 marked a turning point for the peoples of the Ottoman Empire. It was then that the Young Turk movement emerged and took power, sidelining the Sultan. Many placed hopes in these young military officers for reforms within the dying empire.
But those hopes were quickly dashed. The Young Turks revealed their harsh nationalist face, implementing a plan to expel the Christian populations and Turkify the region, taking advantage of the European powers’ involvement in World War I. The Greek state, preoccupied with the “Cretan Question,” was not inclined to open another front with Turkey.
Under the pretense of “state security,” the Turks deported large segments of the Greek population into the inhospitable interior of Asia Minor through so-called “labor battalions” (“Amele Taburu”). Men not enlisted in the army were forced into these battalions, working in quarries, mines, and road construction under inhumane conditions. Most perished from hunger, exhaustion, and disease.
In response to oppression, murders, exiles, and the burning of villages, the Pontian Greeks—like the Armenians—took to the mountains as guerrillas to save what they could. After the Armenian Genocide in 1915, the Turkish nationalists under Mustafa Kemal had a free hand to exterminate the Pontian Greeks. What the Sultan failed to do in 500 years, Kemal accomplished in just five.
In 1919, the Greeks, together with the Armenians and brief support from the Venizelos government, attempted to form an autonomous Greco-Armenian state. This plan was thwarted by the Turks, who seized the opportunity to proceed with their “final solution.”
On May 19, 1919, Mustafa Kemal Atatürk landed in Samsun, launching the second and most brutal phase of the Pontian Genocide, under the guidance of his German and Soviet advisers. By the time of the Asia Minor Catastrophe in 1922, the Pontian Greeks who had lost their lives exceeded 200,000, with some historians placing the number as high as 350,000.
Those who escaped the Turkish sword fled to Southern Russia as refugees, while around 400,000 settled in Greece. With their knowledge and labor, they significantly contributed to the rebuilding of the battered Greek state and reshaped the population makeup of Northern Greece.
With considerable delay, the Hellenic Parliament unanimously declared May 19 as the Day of Remembrance for the Genocide of the Pontian Greeks on February 24, 1994.
ZANNETOS TOFALLIS
London, May 19, 2025
